حرم امام رضا(ع) یکی از تاریخی‌ترین مکان‌های دیدنی مشهد است که همواره تحت تاثیر تغییرات و تحولات متعددی در طول تاریخ بوده است. بافت تاریخی این شهر که پیرامون حرم امام رضا(ع) قرار گرفته هسته اصلی شکل‌گیری شهر مشهد را تشکیل داده است.
معماری حرم از آغاز تا دورهای مختلف تاریخی تغییرات فراوانی داشته که در شناخت این بنای تاریخی و مذهبی کمک می‌کند.
آبکاری گنبد مطهر حرم امام رضا علیه السلام
مهندس جعفر نوروزخان را پدر صنعت آبکاری ایران نیز میخوانند. همزمانی زیارتش در سال 56 به مشهد و بازسازی گنبد طلا در آن روزها مشتاقش کرده بود روش بازسازی گنبد را از نزدیک ببیند و به فکر آن بیفتد که خودش هم در آن دستی داشته باشد، هر چند حالا سال‌هاست از فوت نوروزخان که در بازسازی گنبد حرم امام هشتم(ع) و آبکاری آن بیشترین سهم را داشته است، می‌گذرد. پسرش بنا به گفته‌های پدر تعریف می‌کند: آن سال‌ها آبکاری به روش سنتی انجام می‌شد؛ به این شکل که یک ظرف بزرگ حمام را گذاشته و داخل آن، یک خشت یک خشت آب طلا می‌دادند یا طلاها را بر روی خشت‌ها می‌مالیدند و سعی داشتند تمام قطعات آبکاری شده یک رنگ باشد. نوروزخان می‌گوید: مرحوم جعفر نوروزخان اولین کسی بود که در سال 56 اقدام به ایجاد پوشش طلا بر روی گنبد امام هشتم(ع) کرد. او توضیح می‌دهد: در جریان رفتن پدر به مشهد و دیدن روش بازسازی گنبد او قصد دیدن تولیت را کرده و در آن دیدار شیوه نویی را برای این کار پیشنهاد می‌دهد و خلاصه قرار بر این می‌شود که در سفر بعدی در جریان بازسازی گنبد مطهر، با آن‌ها همکاری داشته باشد.حالا او از ادامه سفر پدر صحبت می‌کند: این می‌شود که در سفر بعدی پدرم به مشهد،همه تجهیزات را به آنجا انتقال داده و کار به دو بخش مجزا تقسیم می‌شود. بخشی را پدرم عهده‌دار می‌شود و قسمتی را آقای پرورش تا آنجا که در تقسیم کاری که انجام می‌شود، ساخت خشت‌هایی با ابعاد 20×20 را آقای پرورش انجام می‌دهد و آبکاری خشت‌ها بر عهده پدرم قرار می‌گیرد، چون خشت‌ها علاوه بر ساخت، نیاز به چکش‌کاری هم داشتند و باید پرس می‌شدند. آقای پرورش باید کاری می‌کردند تا انحنای مورد نیاز را ایجاد کنند و مراحل کار به این صورت بود که خشت‌ها چهارتایی به هم چفت شده و نیم‌هلالی را شکل داده و در قالبی که برایشان تعریف شده بود، قرار می‌گرفت بعد پشت خشت‌ها را سه تا چهار بتن می‌ریختند که دو نفر آن‌ها را می‌گرفتند و وقتی هر خشت خشک می‌شد، جرثقیل آن را بلند می‌کرد و به عبارت دیگر بالا بردن و نصب بعد از مرحله آبکاری بود. آن زمان همه فکر می‌کردند این خشت‌ها از طلا ساخته شده و نمی‌دانستند تن پوشی از طلا بر روی آن قرار گرفته که برای این کار از همان ملقمه‌کاری گذشته استفاده می‌شد البته چهارده عدد از کتیبه‌های دور گنبد از طلای خالص است.کتیبه‌های دور گنبد کتیبه‌های قدیمی و تاریخی هستند که دو باره ساخته نشدند بلکه فقط مورد آبکاری قرار گرفتند اما خشت‌ها از نو ساخته شدند که ورق همه از مس است. نوروزخان که در بعضی از روزها همراه پدرش در مشهد بوده است، توضیح می‌دهد: طبق دستور پنج بازرس ناظر این کار بودند که آن‌ها بیشتر از دستگاه حکومت انتخاب شده بودند. برای آبکاری هم همین افراد حضور داشتند تا شاهد آبکاری شدن خشت‌ها و وزن‌کشی آن‌ها باشند. مراحل کار هم از این قرار بود که بعد از اینکه بر روی هر خشت 30 تا 33 گرم طلا نشانده می‌شد و این حد استاندارد بود، در همین موقع خشت‌ها را وزن کشی می‌کردند و خشت‌هایی که وزن کمتری داشتند دوباره رنگ کاری می‌شدند و حتی شماره‌ای را که روی این خشت‌ها خورده شده بود، رنگ می‌زدند و دوباره آن‌ها را آب‌کشی و وزن‌کشی می‌کردند. او حتی توضیح می‌دهد: در گنبد مجموعا از 255 کیلو طلا استفاده شده‌است. مهندس نوروزخان شاید از بین همه خاطراتی که وقت حضور در مشهد دارد، این یکی را مناسب‌تر از همه برای تعریف می‌داند و می‌گوید: آقای بنایی نماینده شرکت کانینگ از فعالان قدیم این صنعت و از اقلیت‌های مذهبی بود به خاطر دارم یک شب با پدرم تماس گرفت و وقتی پدر قطع کرد، فهمیدم از او خواسته بود برود جلوی ضریح و برایش دعا کند. بابا کارش که تمام شده بود، به جلوی ضریح رفته و گفته بود:«آقا! آبروی مرا جلوی این کلیمی نبر. نیتی دارد که من هم نمی‌دانم چیست.» وقتی پدر بر گشت، بعد از چند ساعتی او حاجتش را گرفته بود. نوروزخان بعد از همه این سی و چند سال هنوز هم از راه که می‌آید، برق گنبد طلا چشم گیرش می‌شود و حاضر نیست آن را با دنیایی عوض کند.
اطلاعاتی درباره مفاخر صنعت ایران :
سایت ( تارنمای ) دروازه ملل
بزرگداشت پدر صنعت ایران در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی
چند تن از صنعتگران و کارآفرینان موفق ایران:
سید محسن آزمایش شرکت : آزمایش زاده : 1304 درگذشت : 1371
محمدتقی برخوردار شرکت : شرکت پارس الکتریک ،قوه پارس ،پارس توشیبا ، شرکت پوشش ،لامپ پارس
زاده : 1303
درگذشت : 1390
حاج محمد حسن امین الضرب شاید اولین سرمایه گذار صنعتی ایران
زاده : 1214
درگذشت : 1277
خاندان خسروشاهی شرکت : گروه صنعتی مینو سهامی تولید دارو، تیدی، تولی پرس( تولید مواد شوینده ) ، کیوان ( به تولید انواع بیسکویت و...) ، پخش البرز، پایور، پایه گذار، تکنو صنایع، شرکت سهامی سویران، شرکت سهامی سایانمید
