صدای نابهنجار، ... باعث کاهش شنوایی، ناشنوایی و یا ناراحتی‌های عصبی می‌شود. معمولاً شدت صدا را با واحدی به نام «دسی‌بل» می‌سنجند. برای مقایسه انواع صداها لگاریتم آن را تعیین می‌کنند؛ تحقیقات نشان می‌دهد که از دست دادن شنوایی با سن افراد در جوامع صنعتی بیشتر دیده می‌شود.
شیوه عملکرد گوش
ارتعاش مولکول‌های هوا امواج صوتی را به وجود می‌آورد. صداهای با فرکانس پائین دارای امواج با فواصل (طول‌موج) زیاد هستند که موج‌های صداهای با فرکانس بالا تقریباً به هم چسبیده اند (به عبارتی طول‌موج کوتاهی دارند) این امواج از طریق گوش خارجی به گوش میانی می‌رسند و موجب ارتعاش پرده صماخ می‌شوند. سه استخوان ریز که در سمت دیگر این پرده قرار دارند این ارتعاش را دریافت می‌کنند و آن را به گوش داخلی منتقل می‌کنند در اینجا نوسانات توسط یک عضو کوچک و حلزونی شکل دریافت شده تارهای ریز روی آن پیام را دریافت کرده و توسط عصب قسمت حلزونی آن را به مغز می‌فرستند این تارهای ریز و حساس توسط امواج صدای بسیار بلند خم‌شده، آسیب‌دیده یا می‌شکنند و بافت این قسمت دچار آسیب‌دیدگی شده و نخواهد توانست امواج صدا را انتقال دهد. به این ترتیب قسمت‌هایی از تارهای ریز که کارشان انتقال اصوات بلند است زودتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
شدت صوت
احساس بلندی و کوتاهی صدا مربوط به انرژی حمل شده با امواج صوتی است و برحسب واحد دسی‌بل است که یک واحد مقایسه‌ای است و عبارت است از ده برابر لگاریتم نسبت شدت صدای موردنظر “I” به‌شدت یک سطح مقایسه‌ای (dB= 10 Log (I/Io
به‌طور قراردادی صدایی است که دارای ( W/M2 ) ا 12- 10 بوده که می‌تواند نشانگر آستانه شنوایی در انسان باشد.
بنابراین 10 برابر افزایش در شدت یک صدای خالص فقط 10 دسی‌بل به مقیاس شدت اضافه می‌کند. بااینکه می‌توان گفت مثلاً صدای 50 دسی‌بل 10 برابر بلندتر از صدای 40 دسی‌بل و 100 برابر بلندتر از صدای 30 دسی‌بل است.
فرکانس شنوایی انسان 000/20-20 هرتز (سیکل در ثانیه) یا معادل شدت صوتی برابر 120-0 دسی‌بل است؛ صحبت‌های معمولی در فرکانس بین 000/35 -300 هرتز است که دارای شدتی برابر با 65 دسی‌بل است ترافیک سبک در 30 متری دارای شدت صدای 55 دسی‌بل است و رعدوبرق 120 دسی‌بل صدا ایجاد می‌نماید.
تعریف آلودگی صوتی
هرگونه صدای ناخواسته‌ای که باعث ایجاد مزاحمت و آزار افراد شود آلودگی صوتی خوانده می‌شود.
منابع آلودگی صوتی
مهم‌ترین منابع آلودگی صوتی عبارتند از:
- کارخانجات
- کارهای ساختمانی
- صداهای ناشی از سیستم تهویه منازل
- ترافیک (اعم از ترافیک هوایی، زمینی، قطار و وسائط نقلیه موتوری)
- صدای ناشی از حمل‌ونقل (صدای موتور هواپیما و بوق اتومبیل)
- سروصدای حاصل از تماس لاستیک به سطح خیابان توسط وسائط نقلیه
- سروصدای داخل منازل (مثل صدای تلویزیون، جاروبرقی، کولر، یخچال فریزر و ...)
- فعالیت ماشین‌آلات ساختمانی (فعالیت ساختمانی اعم از خانه‌سازی، شهرسازی، راه‌سازی و غیره)
- سروصدای ناشی از آژیر هشداردهنده وسائط نقلیه
اثرات آلودگی هوا
آزمایش‌ها نشان می‌دهد که صداهای با شدت 160-150 دسی‌بل برای بعضی حیوانات کشنده و مرگبار است این حیوانات قبل از مرگ به تشنجات موضعی، فلج و رعشه دچار می گردند. در انسان‌ها رنگ‌پریدگی و بالا رفتن فشارخون از اثرات آلودگی‌های صوتی است درجه حرارت بدن کاهش می‌یابد صداهای مداوم عکس‌العمل‌هایی مانند انقباض رگ‌ها در بدن ایجاد می‌کند و این حالت پس از قطع صدا هنوز ادامه می‌یابد. بدن انسان در خواب نیز به محرک¬های صوتی پاسخ می‌دهد بدون اینکه فرد از خواب بیدار شود (مانند تغییر ضربان قلب و حالات ماهیچه ها)
اثرات دیگر آلودگی صوتی
گذشته از آسیب جدی که آلودگی صوتی به شنوایی وارد می‌کند قرار گرفتن در معرض اصوات شدید و مداوم می‌تواند مشکلات دیگری نیز تولید کند ازجمله:
- سردرد
- فشارخون بالا
- خستگی
- تحریک‌پذیری و زودرنجی
- سوءهاضمه
- افزایش استعداد بدن در ابتلا به بیماری‌هایی چون سرماخوردگی و عفونت‌های جزئی
- نگرانی و ناراحتی عصبی
- نگرانی همراه با خستگی و کاهش راندمان کار
- دگرگونی‌های دائم یا موقت در رفتار زیستی از قبیل انقباض نایژک‌ها و تغییر ضربان قلب
استانداردهای آلودگی صوتی
استانداردهای صوتی موردپذیرش ایران از 7 صبح تا 10 شب و 10 شب تا 7 صبح به قرار زیر است.
روش‌های پیشگیری یا کاهش از آلودگی های صوتیبا توجه به اینکه معمولاً صداها از تولید کننده ای پخش و توسط گیرنده‌ای دریافت می‌شوند بنابراین جهت کنترل آلودگی صوتی، کاهش شدت صدا، جلوگیری از انتشار و نفوذ صدا و محافظت از گیرنده (سیستم شنوایی) می‌تواند مؤثر باشد بنابراین در جهت جلوگیری یا کاهش آلودگی صوتی.
- میزان صدا در محیط‌هایی که کارگران به‌طور مداوم در معرض صدا قرار دارند نباید از 85 دسی‌بل تجاوز نماید.
- سعی شود از ورود ماشین‌آلات که بیش ازحد معین آلودگی صوتی تولید می‌کنند به محیط‌های عمومی جلوگیری شود.
- با ایجاد عایق‌های صوتی و تدبیرهای لازم دیگر صدای ماشین‌آلات کارخانه ها نباید به بیرون از کارخانه‌ها برسد.
- سعی شود از ایجاد واحدهای مسکونی در مجاورت فرودگاه‌ها جلوگیری شود.
- ضد صدا کردن ساختمان‌ها و واحدهای مسکونی
- دوجداره کردن شیشه پنجره‌ها در جهت جلوگیری از نفوذ صدای بیرون به داخل ساختمان
- محدود و ممنوع کردن عبور کامیون‌ها و وسائط نقلیه پر سروصدا و ایجاد تدابیر قانونی و اجرایی لازم در پیشگیری از آلودگی صوتی توسط آژیرهای هشداردهنده اتومبیل‌های شخصی
- ایجاد نوارهای عریضی از درختان و پوشش‌های گیاهی که این امر می‌تواند به میزان 10 دسی‌بل از شدت صوت بکاهد.
آموزش و حفاظت در مقابل آلودگی صوتی در محل کار
- با صداسنج درجه بلندی صدا را اندازه‌گیری نمائید. صداسنج ابزاری است که فشار امواج صوتی موجود در هوا را تعیین می‌کند.
- در قسمت های کم‌صدا در محل کار حضورداشته باشید و تمام مدت کار در معرض صدا نباشید.
- از لوازم شخصی حفاظتی مانند گوشی یا محافظ داخلی گوش استفاده کنید.
- انجام تست شنوایی‌سنجی را هرساله تدارک ببینید و پیشگیری‌های لازم را انجام دهید زیرا هنگامی‌که شنوایی آسیب‌دیده باشد قابل برگشت نخواهد بود.
- اگر احساس می‌کنید دچار اختلالات شنوایی شده‌اید بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.
منبع: مرکز تحقیقات محیط زیست، دانشگاه علوم پزشکی تهران
تنظیم: مونا عدالت یار
