ولتاژ گام، ولتاژ تماس و خطر برق‌گرفتگی :
ولتاژ گام یا Step Voltage :
ولتاژ گام ، ولتاژ بین دو پای شخص است. در حالت نرمال، فاصله دو پا یک متر فرض می‌شود. در شکل فوق، این ولتاژ برابر اختلاف ولتاژ نقاط ۴ و ۵ بوده و برابر Es می باشد.
ولتاژ تماس یا Touch Voltage: اختلاف ولتاژ بین دست و پای شخص در شرایطی است که دست به بدنه برقدار وصل شده است. درشکل فوق، ولتاژ تماس برابر اختلاف ولتاژ نقاط ۶ و ۷ است (محل عبور جریان اتصال کوتاه نقطه ۷ می باشد). این ولتاژ در پروفایل ولتاژ سطح زمین با Et نشان داده شده است.
برای اطلاعات بیشتر دربارۀ صاعقه ، خطرات صاعقه ، ایمنی و حفاظت در برابر صاعقه میتوانید به مقاله زیر در مطالب آموزشی کنترل پایا مراجعه کنید:
http://www.controlpaya.com/article/144/خطرات-صاعقه-ایمنی-و-حفاظت-در-برابر-صاعقه/
انواع محافظ ولتاژ ، ترانس اتوماتیک و استابیلایزر در فروشگاه اینترنتی کنترل پایا:
https://www.controlpaya.com/product/cat/32/محافظ-و-استابیلایزر/
راه‌های جلوگیری از آسیب‌های ناشی از ولتاژ گام:
ولتاژ گام اختلاف ولتاژ مابین دو مکانی است که گام‌ها جدا ازهم بر روی زمین برق دار قرار می‌گیرند. ولتاژ گام را به شرح زیر مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم:
۱- عبور جریان شدید اتصالی از یک سازه و یا دستگاه فلزی به زمین و یا از الکترود اتصال زمین آن سبب می‌شود که ولتاژ زمین در این نقطه به حداکثر خود برسد.
۲- در نقاط مجاور به علت پخش جریان در مقاطع بزرگتر زمین، به تدریج تنزل می‌یابد
۳- ولتاژ در یک فاصله دوری (حدود ۱۵ متر) یا بیشتر، مقدار آن تقریبا به صفر می‌رسد.
۴- اختلاف ولتاژ زیر دو پای فرد، کم کم مطابق شیب منحنی ولتاژ افزایش می‌یابد ( فرد پابرهنه خیلی زودتر این اختلاف را حس می‌کند.)
در شکل زیر مدار معادل الکتریکی، شرایط اتصالی رسم شده و در آن مقاومت‌های زیر در حین عبور جریان اتصالی نشان داده شده است:
در مدار فوق مقاومت Rb شامل مقاومت داخل بدن از یک پا تا کف پای دیگر است (معمولاً از مقاومت کفش‌ها که احتمال دارد چرمی بوده و خیس هم باشد در مقابل مقاومت زمین زیر پا (Rf) صرف نظر می‌شود) معمولاً مقاومت زمین زیر هر پا سه برابر مقاومت مخصوص زمین (Ps ۳ = Rf) تخمین زده می‌شود.
از رابطه فوق ملاحظه می‌شود اگر مثلاً زمان عبور جریان الکتریکی از بدن t=۱/۳ ثانیه و از مقاومت زمین زیر پا صرف نظر شود (۰=Rf باشد) ولتاژ گامی حدود ۱۰۰ ولت خواهد بود.
پس با افزایش مقاومت زیر پا و نصب کلید یا فیوز قطع سریع جریان اتصال کوتاه جهت کاهش زمان عبور جریان می‌توان مقدار ولتاژ قابل تحمل را افزایش داد.
عدم اجرای راهکار فوق، تبعات زیر را بهمراه دارد:
اگر پای شما بر روی زمین برقدار دور از هم قرار گیرد، این اتفاق رویداده و الکتریسیته می‌تواند از یک پا به پای دیگر، از جاییکه ولتاژ بالاتر است به جایی که ولتاژ کمتری دارد، جریان یابد.
در صورتیکه پا‌های شما نزدیک یکدیگر بوده و باهم تماس داشته باشد، شما ایمن خواهید بود. با توجه به اینکه هیچ اختلاف ولتاژی مابین دو مکانی که پای شما در روی آن قرار گرفته است، وجود ندارد، به همین دلیل الکتریسیته تمایل اندکی به عبور از مسیر پا‌های شما دارد.
توصیه‌های رهایی از خطرات ولتاژ گامی:
جریان صاعقه پس از تماس با زمین همانند جریان آب در سطح زمین پخش شده و لایه‌های پتانسیل الکتریکی را (مشابه شکل فوق) ایجاد می‌کند.
1 با پرش حرکت کنید ( با جهش حرکت کنید) یعنی به صورتی که هم زمان دوپای شما، روی زمین نباشند.
2 پا‌ها را به هم بچسبانید (حداکثر فاصله ۵ سانت) و مانند بازی گردو شکستم باگامهای بهم چسبیده و کوچک به آرامی به جلو بروید.
3 اگر میتوانید به صورت لی لی کنان (یک پا)، به شرط اطمینان از حفظ تعادل خود از محل حوزه الکتریکی دور شوید.
درباره مشکلات برق مانند نوسان برق و شوک برق و صدمات ناشی از آن، این مقالات نیز مرتبط و مفید می‌باشند:
مقابله با مشکلات قطع برق یا به زبان ساده : برق میره چکار کنیم؟
خطرات و صدمات ناشی از برق گرفتگی در ایران زیاد است:
برق گرفتگی و فوت پیرمرد همدانی
نوسان برق در ایلام، ناشی از سرقت تجهیزات و انشعابات غیرمجاز
از کولر گازی ، دستگاه تهویه و لوازم الکتریکی دیگر در برابر نوسانات برق محافظت کنید.
